वाक्यप्रचार

*वाक्प्रचार आणि अर्थ*

  mungekarsatish.blogspot.com

1. अटकेपार झेंडा लावणे - फार मोठा पराक्रम गाजवणे. 

2. अपूर्व योग येणे - दुर्मिळ योग येणे.

3. अभिलाषा धरणे - एखाद्या गोष्टीची इच्छा बाळगणे. 

4. अभंग असणे - अखंड असणे. 

5. अमलात आणणे - कारवाई करणे. 

6. अप्रूप वाटणे - आश्चर्य किंवा कौतुक वाटणे. 

7. अनभिज्ञ असणे - एखाद्या विषयाचे मुळीच ज्ञान नसणे. 

8. अट्टहास करणे - आग्रह धरणे. 

9. अवाक् होणे – आश्चर्यचकित होणे. 

10. अजरामर होणे - कायमस्वरूपी टिकणे. 

11. अनमान करणे - संकोच करणे. 

12. अठरा विश्वे दारिद्र्य असणे - पराकोटीचे दारिद्र्य असणे. 

13. अर्धचंद्र देणे - हकालपट्टी करणे. 

14. अडकित्त्यात सापडणे - पेचात सापडणे. 

15. अत्तराचे दिवे लावणे - भरपूर उधळपट्टी करणे. 

16. अन्नास जागणे - उपकाराची आठवण ठेवणे. 

17. अन्नास मोताद होणे - आत्यंतिक दारिद्र्यात जगणे. 

18. अन्नास लावणे - उपजीविकेचे साधन मिळवून देणे. 

19. अर्ध्या हळकुंडाने पिवळे होणे - थोड्याशा यशाने चढून जाणे. 

20. अठरा गुणांचा खंडोबा - लबाड माणूस. 

21. आयोजित करणे - सिद्धता करणे. 

22. आखाडे बांधणे - मनात आराखडा किंवा अंदाज करणे. 

23. आत्मसात करणे – मिळवणे,अंगी बाणणे. 

24. आवर्जून पाहणे - मुद्दामहून पाहणे. 

25. आकाशाची कुऱ्हाड - आकस्मिक संकट. 

26. आकांडतांडव करणे - रागाने आदळआपट करणे. 

27. आकाश ठेंगणे होणे - अतिशय आनंद होणे. 

28. आड येणे - अडथळा निर्माण करणे. 

29. आकाश पाताळ एक करणे - फार मोठ्याने आरडाओरड करून थैमान घालणे. 

30. आकाश फाटणे - चारी बाजूंनी संकटे येणे. 

31. आकाशाला गवसणी घालणे - आवाक्याबाहेरची गोष्ट करण्याचा प्रयत्न करणे. 

32. आगीत तेल ओतणे - भांडण किंवा वाद विकोपाला जाईल असे करणे. 

33. आच लागणे - झळ लागणे. 

34. आपल्या पोळीवर तूप ओढणे – साधेल तेवढा स्वतःचाच फायदा करून घेणे. 

35. आभाळ कोसळणे - एकाएकी फार मोठे संकट येणे. 

36. आभाळाला कवेत घेणे - मोठे काम साध्य करणे. 

37. आतल्या आत कुढणे - मनातल्या मनात दुःख करणे. 

38. इतिश्री करणे - शेवट करणे. 

39. उखाळ्या-पाखाळ्या काढणे – एकमेकांचे उणेदुणे काढणे किंवा दोष देणे. 

40. उचलबांगडी करणे - एखाद्याला जबरदस्तीने हलवणे. 

41. उंटावरून शेळ्या हाकणे - स्वतः सामील न होता सल्ले देणे, मनापासून काम न करणे,दूरवरून निर्देश देणे. 

42. उदक सोडणे - एखाद्या वस्तूवरील आपला हक्क सोडून देणे. 

43. उदास होणे - खिन्न होणे. 

44. उसने बळ आणणे - खोटी शक्ती दाखविणे. 

45. उताणा पडणे - पराभूत होणे. 

46. उदास होणे - खिन्न होणे. 

47. उपोषण करणे - लंघन करणे,उपाशी राहणे. 

48. उत्पात करणे - विध्वंस करणे. 

49. उसंत मिळणे - वेळ मिळणे. 

50. उसने बळ आणणे - खोटी शक्ती दाखविणे. 

51. उताणे पडणे - पराभूत होणे. 

52. उच्छाद मांडणे - धिंगाणा घालणे. 

53. ऊहापोह करणे - सर्व बाजूंनी चर्चा करून साधकबाधक विचार करणे. 

54. उध्वस्त होणे - नाश पावणे. 

55. उंबराचे फूल - क्वचित भेटणारी व्यक्ती. 

56. उन्मळून पडणे - मुळासकट कोसळणे. 

57. उन्हाची लाही फुटणे - अतिशय कडक ऊन पडणे. 

58. उराशी बाळगणे - मनात जतन करुन ठेवणे. 

59. उलटी अंबारी हाती येणे - भीक मागण्याची पाळी येणे. 

60. उखळ पांढरे होणे - पुष्कळ फायदा होणे. 

61. ऊर भरून येणे – गदगदून येणे.

 62. उष्ट्या हाताने कावळा न हाकणे - कधी कोणाला यत्किंचितही मदत न करणे. 

63. एक घाव दोन तुकडे करणे - ताबडतोब निर्णय घेऊन गोष्ट निकालात काढणे. 

64. ओनामा – प्रारंभ. अग्निदिव्य करणे - कठीण कसोटीला उतरणे. 

65. ओढा असणे - कल असणे. 

66. ओक्साबोक्शी रडणे - मोठ्याने आवाज करत रडणे. 

67. अंग धरणे - लठ्ठ होणे. 

68. अंगावर काटा येणे - भीती वाटणे. 

69. अंग काढून घेणे - संबंध तोडणे. 

70. अंगात वीज संचारणे – अचानक बळ येणे. 

71. अंगाला होणे - अंगाला छान बसणे. 

72. अंगवळणी पडणे – सवय होणे. 

73. अंगाची लाही होणे – अतिशय संताप होणे,खूप राग येणे. 

74. अंगी बाणणे – मनात खोलवर रुजणे.

 75. अंगावर काटा उभा राहणे - भीतीने अंगावर शहारे येणे. 

76. अंगावर मूठभर मांस चढणे - धन्यता वाटणे. 

77. अंगाचा तिळपापड होणे - अतिशय संताप येणे. 

78. अंगावर शेकणे – नुकसान सोसावे लागणे. 

79. अंगी ताठा भरणे – मगरुरी करणे. 

80. अंथरूण पाहून पाय पसरणे – ऐपतीनुसार खर्च करणे. 

81. अंग चोरणे – फारच होडे काम करणे. 

82. आंदण देणे - देऊन टाकणे. 

83. आंबून जाणे – विटून जाणे,थकणे. 

84. कणीक तिंबणे - खूप मार देणे. 

85. कपाळ फुटणे - दुर्दैव ओढवणे. 

86. कपाळाला हात लावणे – हताश होणे,निराश होणे. 

87. कपाळमोक्ष होणे - मरण पावणे,अचानक झालेल्या अपघातामुळे उध्वस्त होणे.

88. कान फुंकणे - दुसऱ्याच्या मनात किल्मिष निर्माण करणे,चुगली करणे. 

89. कान उपटणे – कडक शब्दात समज देणे. 

90. कागदी घोडे नाचविणे – फक्त लेखनात शूरपणा दाखविणे. 

91. कानावर हात ठेवणे – नाकाबूल करणे,माहीत नसल्याचा बहाणा करणे. 

92. कान टोचणे – खरमरीत शब्दात चूक लक्षात आणून देणे. 

93. कानउघाडणी करणे – चुकीबद्दल कडक शब्दात बोलणे,कडक शब्दात चूक दाखवून देणे. 

94. काखा वर करणे - आपल्याजवळ काही नाही असे दाखवणे. 

95. कानाडोळा करणे - दुर्लक्ष करणे. 

96. कानाने हलका असणे – काशावरही पटकन विश्वास ठेवणे. 

97. कान निवणे – ऐकून समाधान होणे. 

98. काढता पाया घेणे – विरोधी परिस्थिति पाहून निघून जाणे. 

99. कानावर घालणे – लक्षात आणून देणे. 

100. कायापालट होणे - स्वरूप पूर्णपणे बदलणे. 

101. काट्याने काटा काढणे – एका शत्रूच्या सहाय्याने दुसर्‍या शत्रूचा पराभव करणे. 

102. काट्याचा नायटा होणे – क्षुल्लक गोष्टीचा भयंकर परिणाम होणे. 

103. कावराबावरा होणे – बावरणे. 

104. कात्रीत सापडणे - दोन्ही बाजूंनी संकटात सापडणे. 

105. कानशिलांची भजी होणे – गुच्चे मारून मारून कानशिलांचा आकार बदलणे. 

106. काळीज उडणे - भीती वाटणे. 

107. कुणकुण लागणे - चाहूल लागणे. 

108. कच्छपी लागणे - नादी लागणे. 

109. काळजाचे पाणी पाणी होणे - अतिदुःखाने मन विदीर्ण होणे. 

110. कुत्रा हाल न खाणे - अतिशय वाईट स्थिती येणे. 

111. कूच करणे - वाटचाल करणे. 

112. काळजी घेणे – चिंता वाहने,आस्था असणे. 

113. कटाक्ष असणे - कल असणे,भर असणे, जोर असणे. 

114. कंपित होणे - कापणे थरथरणे. 

115. कसून मेहनत करणे - खूप नेटाने कष्ट करणे. 

116. कस लावणे - सामर्थ्य पणाला लावणे. 

117. किरकिर करणे - एखाद्या गोष्टीबाबत सतत तक्रार करणे. 

118. कारवाया करणे – कट करणे,कारस्थाने करणे. 

119. कापरे सुटणे - घाबरल्यामुळे थरथरणे. 

120. कहर करणे - अतिरेक करणे. 

121. कोडकौतुक होणे - लाड होणे. 

122. काळ्या पाण्याची शिक्षा - मरेपर्यंत कैद होणे. 

123. काळ्या दगडावरची रेघ - खोटे न ठरणारे शब्द. 

124. कंठस्नान घालने - ठार मारणे. 

125. काकदृष्टीने पाहाणे – अतिशय बारकाईने व तीक्ष्ण नजरेने पाहाणे. 

126. कंठशोष करणे - ओरडून गळा सुकवणे,उगाच घसाफोड करून खूप समजावून सांगणे. 

127. कंठ दाटून येणे – गहिवरून येणे. 

128. कंबर कसणे – जिद्दीने तयार होणे,एखाद्या गोष्टीसाठी हिम्मत करून तयार होणे. 

129. कुंपणाने शेत खाणे – ज्याच्यावर जबाबदारी आहे अशा विश्वासातील माणसाने फसवणे. 

130. केसाने गळा कापणे - वरकरणी प्रेम दाखवून कपटाने एखाद्याचा घात करणे. 

131. कोंबडे झुंजवणे - दुसऱ्यांचे भांडण लावून आपण मजा पाहणे. 

132. कोपरापासून हात जोडणे – काहीही संबंध न राहण्याची इच्छा प्रकट करणे. 

133. खडा टाकून पहाणे - अंदाज घेणे. 

134. खपणे – कष्ट करणे,झिजणे. 

135. खळखळ करणे - नाखुशीने सतत नकार देणे,टाळाटाळ करणे. 

136. खंड न पडणे - एखादे कार्य करताना मध्ये न थांबणे. 

137. खसखस पिकणे - मोठ्याने हसणे. 

138. खूणगाठ बांधणे - निश्चय करणे. 

139. खडे चारणे - शरण येण्यास भाग पाडणे. 

140. खडे फोडणे - दोष देणे. 

141. खापर फोडणे - एखाद्यावर निष्कारण ठपका ठेवणे. 

142. खाजवून खरुज काढणे - मुद्दाम भांडण करू उकरून काढणे. 

143. खायचे वांदे होणे - उपासमार होणे,खायला न मिळणे. 

144. खाल्ल्याघरचे वासे मोजणे - उपकार करणाऱ्याचे वाईट चिंतिणे. 

145. खितपत पडणे - क्षीण होत जाणे. 

146. खो घालने - विघ्न निर्माण करणे. 

147. गळ्यात गळा घालणे – खूप मैत्री करणे. 

148. गर्भगळीत होणे - अतिशय घाबरणे. 

149. गळ्यातील ताईत होणे – अत्यंत आवडता होणे,अतिशय प्रिय असणे. 

150. गाजावाजा करणे - प्रसिद्धी मिळविण्याचा प्रयत्न करणे. 

151. गळ घालणे - अतिशय आग्रह करणे. 

152. गळ्यात पडणे - एखाद्याला खूपच भीड घालने. 

153. गळ्याशी येणे - नुकसानीबाबत अतिरेक होणे. 

154. गाडी पुन्हा रुळावर येणे - चुकीच्या मार्गावरून पुन्हा पूर्ववत योग्य मार्गाला येणे. 

155. गुजराण करणे - निर्वाह करणे. 

156. गुमान काम करणे - निमूटपणे काम करणे. 

157. गुण्यागोविंदाने राहणे - प्रेमाने एकत्र राहणे. 

158. गाडी अडणे – खोळंबा होणे. 

159. ग्राह्य धरणे - योग्य आहे असे समजणे. 

160. गट्टी जमणे - दोस्ती होणे. 

161. गढून जाणे - मग्न होणे,गुंग होणे. 

162. गुण दाखवणे - दुर्गुण दाखवणे. 

163. गंगेत घोडे न्हाणे - कार्य तडीस गेल्यावर समाधान वाटणे. 

164. गळ्यात धोंड पडणे – इच्छा नसताना जबाबदारी अंगावर पडणे. 

165. गाशा गुंडाळणे - एकाएकी निघून जाणे,एकदम पसार होणे. 

166. गाजावाजा करणे - प्रसिद्धी मिळविण्याचा प्रयत्न करणे. 

167. गौडबंगाल असणे – गुढ गोष्ट असणे,काहीतरी रहस्य असणे. 

168. घडी भरणे - विनाशकाळ जवळ येऊन ठेपणे. 

169. घागरगडचा सुभेदार – पाणक्या. 

170. घर डोक्यावर घेणे - अतिशय गोंगाट करणे. 

171. घर धुवून नेणे - सर्वस्वी लुबाडणे. 

172. घाम गाळणे - खूप कष्ट करणे. 

173. घालून-पाडून बोलणे - दुसऱ्याच्या मनाला लागेल असे बोलणे. 

174. घोडे मारणे - नुकसान करणे. 

175. घोडे पुढे दामटणे - स्वतःच्या फायद्यासाठी पुढे सरसावणे. 

176. घोडे पेंड खाणे - अडचण निर्माण होणे. 

177. घोकंपट्टी करणे - अर्थ लक्षात न घेता केवळ पाठांतर करणे. 

178. चतुर्भुज होणे - लग्न करणे. 

179. चक्कर मारणे - फेरफटका मारणे. 

180. चाहूल लागणे - मागोवा लागणे. 

181. चिल्लेपिल्ले वाऱ्यावर सोडणे – अनाथ करणे. 

182. चेहरा खुलणे - आनंद होणे. 

183. चित्त विचलित होणे - मूळ विषयाकडून लक्ष दुसरीकडे जाणे. 

184. चंग बांधणे – निश्चय करणे. 

185. चितपट करणे – कुस्तीत हरविणे.

 186. चार पैसे गाठीला बांधणे - थोडीफार बचत करणे. 

187. चुरमुरे खात बसणे - खजील होणे. 

188. चारी दिशा मोकळ्या होणे - पूर्ण स्वातंत्र्य मिळणे. 

189. चाहूल लागणे - एखाद्याचे अस्तित्व जाणवणे. 

190. चौदावे रत्न दाखवणे - मार देणे. 

191. छाननी करणे - तपास करणे. 

192. छातीत धस्सदिशी गोळा येणे - अचानक खूप घाबरणे. 

193. जमीनदोस्त होणे - पूर्णपणे नष्ट होणे. 

194. जंग जंग पछाडणे - निरनिराळ्या रीतींनी प्रयत्न करणे,कमालीचा प्रयत्न करणे. 

195. जिभेला हाड नसणे - वाटेल ते बेजबाबदारपणे बोलणे. 

196. जीभ सैल सोडणे – वाटेल तसे बोलणे. 

197. जिवात जिव येणे - काळजी नाहीशी होऊन,पुन्हा धैर्य येणे. 

198. जीव भांड्यात पडणे - काळजी दूर होणे. 

199. जीव मुठीत धरणे - मन घट्ट करणे. 

200. जळफळाट होणे - रागाने लाल होणे. 

201. जम बसणे - स्थिर होणे,बस्तान बसणे. 

202. जीवाची मुंबई करणे - अतिशय चैनबाजी करणे. 

203. जीव मेटाकुटीस येणे - त्रासाने अगदी कंटाळून जाणे. 

204. जीव अधीर होणे - उतावीळ होणे. 

205. जीव टांगणीला लागणे - चिंताग्रस्त होणे. 

206. जीवावर उदार होणे - प्राण देण्यास तयार होणे. 

207. जिवाचे रान करणे - खूप कष्ट सोसणे. 

208. जीव खाली पडणे – काळजीतून मुक्त होणे. 

209. जिवाचा धडा करणे – पक्का निश्चय करणे. 

210. जीव वरखाली होणे – घाबरणे. 

211. जीव की प्राण असणे - प्राणाइतके प्रिय असणे. 

212. जिवावर उठणे - जीव घेण्यास उद्युक्त होणे. 

213. जीवावर उड्या मारणे - दुसऱ्यावर अवलंबून राहून चैन करणे. 

214. जीवाला घोर लागणे - खूप काळजी वाटणे. 

215. जीव गहाण ठेवणे - कोणत्याही त्यागास तयार असणे. 

216. जिव थोडा थोडा होणे - अतिशय काळजी वाटणे. 

217. जोपासना करणे - काळजीपूर्वक संगोपन करणे. 

218. ज्याचे नाव ते असणे - उपमा देण्यास उदाहरण नसणे. 

219. झाकले माणिक – साधा,पण गुणी मनुष्य. 

220. झळ लागणे - थोडाफार दुष्परिणाम भोगावा लागणे. 

221. झुंज देणे - लढा देणे,संघर्ष करणे. 

222. त्राटिका - कजाग बायको. 

223. टक लावून पाहणे - एकसारखे रोखून पाहणे. 

224. टाहो फोडणे - मोठ्याने आकांत करणे. 

225. टाके ढिले होणे - अतोनात श्रम झाल्यामुळे अंगी ताकत न रहाणे.

 226. टिकाव लागणे - निभाव लागणे,तगून राहणे. 

227. टेंभा मिरविणे - दिमाख दाखवणे. 

228. ठसा उमटवणे - छाप पाडणे. 

229. ठाण मांडणे - एका जागेवर बसून राहणे. 

230. डाव साधने - संधीचा फायदा घेऊन कार्य साधने,योजलेल्या युक्तीने इष्ट वस्तू मिळविणे. 

231. डाळ शिजणे – थारा मिळणे,सोय जुळणे,मनाजोगे काम होणे. 

232. डाव येणे - खेळात राज्य येणे. 

233. डोक्यावर घेणे - अति लाड करणे. 

234. डोळे फिरणे - खूप घाबरणे. 

235. डोळा असणे – पाळत ठेवणे. 

236. डोळे उघडणे – अनुभवाने सावध होणे. 

237. डांगोरा पिटणे - जाहीर वाच्यता करणे. 

238. डोक्यावर मिरी वाटणे - वरचढ होणे. 

239. डोके खाजविणे - एखाद्या गोष्टीचा विचार करणे. 

240. डोळ्यांवर कातडे ओढणे - जाणूनबुजून दुर्लक्ष करणे. 

241. डोक्यावर खापर फोडणे - एखाद्यावर निष्कारण ठपका ठेवणे. 

242. डोळ्यांत धूळ फेकणे - फसवणूक करणे. 

243. डोळा चुकवणे - अपराधी भावनेमुळे नजरेला नजर देणे टाळणे. 

244. डोळे निवणे - समाधान होणे. 

245. डोळेझाक करणे – दुर्लक्ष करणे. 

246. डोळ्याला डोळा न भिडवणे - घाबरून नजर न देणे. 

247. डोळ्यातून थेंब न काढणे – दु:खद प्रसंग असूनही न रडणे.  

248. डोळे लावून बसणे - खूप वाट पाहणे. 

249. डोळे वटारणे - रागाने बघणे. 

250. डोळे पांढरे होणे – मोठा धक्कादायक प्रसंग ओढवणे. 

251. डोळ्यांस धारा लागणे – अश्रू वाहणे,रडणे. 

252. डोळ्यांत खुपणे - सहन न होणे. 

253. डोळ्यांचे पारणे फिटणे - पूर्ण समाधान होणे. 

254. डोळ्यात अंजन घालणे – चूक स्पष्टपणे लक्षात आणून देणे. 

255. डोळे खिळून राहणे - एखाद्या गोष्टीकडे एकसारखे बघत राहणे. 

256. डोळे दिपवले - थक्क करून सोडणे. 

257. डोळ्यांत प्राण आणणे - एखाद्या गोष्टीसाठी अतिशय आतुर होणे. 

258. डोळे फाडून पहाणे - तीक्ष्ण नजरेने पाहणे,आश्चर्यचकित होऊन पाहणे. 

259. डोळ्यात तेल घालून रहाणे - अतिशय जागृत रहाणे. 

260. डोळे भरून पहाणे - समाधान होईपर्यंत पाहणे. 

261. तडीस नेणे - पूर्ण करणे. 

262. तगादा लावणे – पुन्हा:पुन्हा मागणी करणे. 

263. ताळ्यावर आणणे - योग्य समज देणे. 

264. तळपायाची आग मस्तकात जाणे - अतिशय संताप होणे. 

265. तारांबळ उडणे - अतिशय घाई होणे.

 266. ताटकळत उभे राहणे - वाट पाहणे. 

267. तारांबळ होणे - घाईगडबड उडणे. 

268. ताट वाढणे - जेवायला वाढणे. 

269. तोंडी लावणे - जेवताना चाखण्यासाठी एखादा पदार्थ देणे. 

270. तोंड काळे करणे – कायमचे निघून जाणे. 

271. तिलांजली देणे – सोडणे,त्याग करणे. 

272. तोंड देणे - मुकाबला करणे,सामना करणे. 

273. तोंडून अक्षरं न फुटणे - घाबरून न बोलणे. 

274. तोंड फिरवणे – नाराजी व्यक्त करणे. 

275. तोंड भरून बोलणे – मनाचे समाधान होईपर्यंत बोलणे,खूप स्तुती करणे. 

276. तोंड काळे करणे - दृष्टीआड होणे,नाहीसे होणे. 

277. तोंड सांभाळून बोलणे – जपून बोलणे. 

278. तोंडाला पाने पुसणे – फसवणे. 

279. तजवीज करणे - तरतूद करणे. 

280. तळहातावर शीर घेणे - जीवावर उदार होणे. 

281. तोंडचे पाणी पळणे - अतिशय घाबरणे,भयभयीत होणे. 

282. तोंडघशी पाडणे – विश्वासघात होणे,अडचणीत येणे. 

283. तोंडाला पाणी सुटणे – हाव निर्माण होणे, लालसा उत्पन्न होणे. 

284. तोंडात बोट घालणे - आश्चर्यचकित होणे. 

285. तोंडसुख घेणे – दोष देताना वाट्टेल तसे बोलणे. 

286. तोंड टाकणे – अद्वातद्वा बोलणे. 

287. तोंडावाटे ‘ब्र’ न काढणे - एकही शब्द न उच्चारणे. 

288. थांग न लागणे - कल्पना न येणे. 

289. थुंकी झेलणे - खुशामत करण्यासाठी लाचारी पत्करणे. 

290. दुमदुमून जाणे - निनादून जाणे. 

291. दगा देणे – फसवणे. 

292. दबा धरून बसणे - टपून बसणे. 

293. दाद मागणे - तक्रार करून किंवा गार्‍हाणे सांगून न्याय मागणे. 

294. दात धरणे - वैर बाळगणे. 

295. दाढी धरणे - विनवणी करणे. 

296. दगडावरची रेघ - खोटे न ठरणारे शब्द. 

297. दातांच्या कण्या करणे - अनेक वेळा विनंती करून सांगणे. 

298. दाती तृण धरणे - शरणागती पत्करणे. 

299. दक्षता घेणे - काळजी घेणे. 

300. दडी मारणे - लपून राहणे. 

 

.